سارا و علی مدت سه سال است که ازدواج کردهاند. با اینکه در ابتدای ازدواجشان زوج خوشحال و خوشبختی به نظر میرسیدند، ولی رفته رفته خوشحالی این زوج کم رنگتر از هر روز شد. کمتر در جمع ظاهر میشدند و همیشه یک بی اعتمادی خاصی در چهره شان دیده میشد. مشکل علی و سارا این بود که بعد از سه سال هنوز موفق نشده بودند رابطه جنسی برقرار کنند و همین مسئله باعث شده بود که هم اعتماد به نفس و هم خوشحالی خود را از دست بدهند.
چرا باید درباره مسائل جنسی صحبت کنیم؟
کم نیستند زوجینی که پس از ازدواج متوجه میشوند در زمینه مسائل جنسی سوالات و مشکلات فراوانی دارند. نمیدانند از چه کسی باید کمک بگیرند و یا بخاطر تابوهایی که در این زمینه وجود دارد ترجیح میدهند با کسی صحبت نکنند.
عموما دیده میشود که افراد تجربه های خود را در اختیار بقیه قرار میدهند که خیلی وقتها این تجربه ها اطلاعات غلط و ناکافی را انتقال میدهد.
میل جنسی در بین تمامی موجودات عالم مشترک میباشد، با این تفاوت که در بین انسانها چگونگی بروز آن و منتج شدن به رفتارهای جنسی علاوه بر آمادگی قبلی به وضعیت روانی نیز بستگی دارد و بدون آمادگی روانی، برانگیختگی جنسی که اولین و مهمترین مرحله در رفتار جنسی است شکل نخواهد گرفت.
فعالیت جنسی و رابطه جنسی بخش مهمی از زندگی زناشویی است. نقش رابطه جنسی در تداوم و سلامت زندگی زناشویی روشن و آشکار است. فعالیت جنسی در خانواده یک فرایند لذت بخش و آرام بخش است. بسیاری از خانواده ها و زوجها بعد از آن احساس خوشایندی کرده و از نظر روان شناختی رضایت لازم را پیدا میکنند. در مواقع فشار روانی و تنش، فعالیت جنسی به زنان و مردان کمک میکند که به نحو شایسته با عوامل فشارزا مقابله کرده و آن را از بین ببرند یا تاثیرات مخرب آن را کاهش دهند.
امروزه یکی از عوامل مهم در بروز مشکلات خانوادگی در جامعه ما نارضایتی زوجین از رابطه جنسی شان می باشد و عدم ارضای این میل طبیعی پایه بسیاری از اختلافات زناشویی است. در خانواده هایی که فعالیت جنسی رضایت بخش وجود ندارد با انواع مشکلات روبه رو میشوند.
آموزش جنسی و اهمیت آن
هر شخصی با آموختن نكاتی دربا ه ی آناتومی و فیزیولوژی تولید مثل ، نگرشی به آن پیدا می كند و این نگرش بر رفتار جنسی آیند ه ی او تأثیر خواهد گذاشت از دیدگاه اسلامی، هدف از آموزش جنسی ایجاد نگرش های سالم و بیان اطلاعات مناسب درباره ی موضوعات جنسی است و باید شامل آموزش هایی باشد كه به بهداشت روانی و سازگاری اجتماعی بینجامد و پیشامدهای ناشی از ناسازگاری اجتماعی ونابهنجاری های اخلاقی را به كمترین حد برساند
روابط جنسی شکل دهنده بخشی از ادراکات زوجین از همدیگر است و ادراکات جنسی در بین زوجین ارتباط مثبت با رفتارهایی دارد که نگهدارنده و تداوم بخش ازدواج است. تحقیقات نشان داده است که صمیمیت جنسی با صمیمت عاطفی در ارتباط است.
کیفیت رابطه جنسی تعیین کننده بسیاری از مشکلات ارتباطی است فقدان ارتباط، روابط خصمانه و ناتوانی در آشکارسازی و مبادله عواطف، از مشخصه های زوجهایی است که در روابط جنسی خود مشکل دارند.
دانش و نگرش ما نسبت به رابطه جنسی میتواند در نحوه برآورده شدن یا سرکوب کردن این میل تاثیر فراوانی بگذارد.
رضایت جنسی اگر به دلایلی برای یکی از همسران حاصل نگردد میتواند منبع مهمی برای ناسازگاری و احساس عدم خوشبختی گردد. چون در این بعد از سازگاری جنبه های محرمانه و خصوصی آن غالب است و شرم و حیای اجتماعی اجازه بروز و ظهور احساسات و افکار مربوط به آن را به سادگی نمیدهد در صورت عدم وجود رضایت یا سازگاری در این زمینه، موضوع میتواند حالت حاد و پیچده ای به خود بگیرد.
تحقیقاتی که در مورد ازدواج انجام شده است نشان میدهد که مساله جنسی از لحاظ اهمیت در ردیف مسایل درجه اول قرار دارد. کیفیت روابط زناشویی به میزان رضایت جنسی وابسته است. بطوریکه با افزایش رضایت جنسی، رضایت زناشویی نیز بیشتر میشود.
وجود دائمی خشم و عصبانیت بین زوجین فرصت های شیرین و رمانتیک را سلب کرده، مجالی برای تحریک هوس جنسی و برقراری رابطه جنسی نمیماند. علاوه بر خشم آشکار، خشم فرو خفته و نفرت ناگفته نیز به مشکلات جنسی می انجامد. ناتوانی از آشکار سازی خشم و نفرت یک یا هر دو زوج به قهر کردن، سکوتهای طولانی و یا نشان دادن ظاهری آرام و مودب اما باطن پر تنش میشود.
خشم ابراز نشده ممکن است سبب شود که زوجین پرخاشجویانه یا غیر مستقیم خود را از رابطه جنسی کنار بکشند یا از آن امتناع کننند.
تاریخ بیانگر آنست که انسان حداقل به منظور بقاء نسل ملزم و نیازمند به بهره جویی از رابطه جنسی و میل جنسی و انجام آمیزش جنسی بوده است. در اعصار گذشته، بشر به جای آنکه اطلاعات دقیق و مستند و موثقی درباره احساسات، تمایلات و پاسخها و رفتارهای جنسی خود بر پایه دانش و اندیشه بدست آورد تنها از گذر تخیل، رویاها، خرافه، ادبیات و نصایح تحریف شده، جسته و گریخته باورهایی ناقص و گاهی حتی کاملا غلط و سراسر اشتباه در کنج ذهن ناخودآگاه خویش جای داده است.
بدین سان رابطه جنسی و تمایلات جنسی از معمولی ترین مجهولات عام و خاص و بزرگترین تعارض بشر از ابتدای خلقت تاکنون بوده است.
طی چند سال گذشته نگاه قشر تحصیل کرده به مسایل جنسی، با سوگیری کمتری همراه شده است. جو جامعه تا حد زیادی آماده پذیرش اطلاع رسانی در این زمینه است. پس زمان آن فرارسیده است که کلاسهای آموزش ویژه ای ترتیب داد. برگزاری کلاسهای ویژه این گونه آموزشها برای زوج به تنهایی کافی نیست. در سطوح دیگر نیز نیاز به آموزش کاملا محسوس است.
رابطه جنسی بایستی به صورت یک نیاز ضروری مد نظر گرفته شود که مستلزم آموزش علمی و تخصصی است. همانطور که رسانه های ما برای پیش پا افتاده ترین امیال، مانند تغذیه که از میل جنسی بسیار ساده تر است و انقدر فطری است که نیاز به آموزش به این وسعت ندارد، از متخصصان کمک میگیرند باید به مسئله جنسی نیز بپردازد.
اگر این روند در جامعه اجرا شود شاهد این همه انحرافات جنسی در طبقات مختلف جامعه و مشکلات ارتباطی زوجها نخواهیم بود.
آموزش جنسی به افراد اطلاعات و آگاهی های جنسی لازم برای ایجاد یک هدف مشترک و ارضای نیازها و تعادل در زندگی فردی و خانوادگی و اجتماعی میدهد.
خوشبختی ، خوشنودی و رضایت از زندگی نیازمند آگاهی بویژه آگاهی در زمینه بهداشت جنسی و روانی است. اما در همه جوامع از جمله در جامعه ما یکسری مسائل وجود دارد که تابو بوده و مردم در موردش صحبت نمیکنند، یا خجالت میکشند یا دلیلی دیگر دارد، رابطه جنسی از جمله این مسائل است.
رابطه جنسی یک رابطه دو طرفه میباشد، لذا ضروری است زوجین از جنبه های فیزیولوژیکی، روانشناختی و اجتماعی با یکدیگر آشنا بوده و با اطمینان از شناخت همسر، اقدام به ازدواج و روابط زناشویی نمایند.
بخشی از مشکلات زندگی زوجهای جوان که منجر به طلاق میشود، به دلیل عدم برخورداری از آگاهی و دانش کافی در مورد روابط جنسی است.
این که هر فرد در مورد مسائل مهم زندگیش باید اطلاعات و دانش کافی داشته باشد، یک نیاز است ولی متاسفانه در مورد روابط جنسی اطلاعات کم داده شده است و اگر هم اطلاعاتی داده شده به صورت علمی تخصصی بوده که برای مردم عادی غیر قابل دسترس بوده است.
رابطه جنسی چیزی بیش از یک نیاز ساده جسمانی است، زیرا پیوند مابین افراد را قوی میکند و شاخص خوبی است که نشان دهد علیرغم پیری و ناتوانی همه چیز به خوبی پیش میرود. یک رابطه جنسی سالم باعث احساس لذت هم به صورت روحی و هم به صورت جسمی شده، بقای نسل و احساس امنیت در روابط را تضمین میکند
آموزشهای مناسب در زمینه مسائل جنسی و افزایش آگاهی و اطلاعات جنسی افراد ، میتواند نگرش آنها را نسبت به رابطه جنسی تغییر دهد.
نداشتن اطلاعات و دانش جنسی با افزایش آسیب پذیری فرد، زمینه ساز عدم کارکرد مطلوب جنسی است.
دانش جنسی نسبت به جنس مخالف غالبا ضعیف و نادرست است. عمدتا منبع اطلاعات جنسی افراد از دوران کودکی تا بلوغ از طریق فیلم، اینترنت، دوستان و تغییر و تحولات مربوط به بلوغ و اطلاعات افراد نسبت به این تحولات است.
از آنجا که مخاطبان این اقشار مختلف هستند و مطالب و محتویات بدون در نظر گرفتن سن ، جنس و فرهنگ ارائه میشوند تاثیرات انحرافی را در نگرش جنسی افراد ایجاد میکنند.
عملکردها و بازخوردهای متفاوت خانواده ها نسبت به مسائل جنسی و مسائلی از قبیل سن، جنس، فرهنگ و اجتماع، رفتار جنسی و نگرش جنسی عمدتا منفی را در افراد میتواند ایجاد کند.
برنامه های "آموزش جنسی رسمی" دانش و آگاهی افراد را نسبت به مسائل زناشویی، شیوه های پیشگیری از اختلالات و مشکلات جنسی افزایش میدهد.
یکی از و ظایف روان شناسان و متخصصان بهداشت روانی آن است که به افراد در مورد مسائل جنسی اطلاعات لازم را ارائه کنند.
نوجوانان و جوانان به اطلاعات دقیق و مناسب در مورد مسائل جنسی احتیاج دارند.
در زمینه آموزش جنسی باید به زیرساختهای فرهنگی و نگرش های اجتماعی افراد توجه کرد.
آموزش جنسی باید متناسب با سن، جنس و شرایط فرهنگی اجتماعی افراد، به موقع و بطور گسترده، دقیق و مناسب ارائه گردد.
در رابطه با آموزش جنسی، فرایندهای شناختی و میزان درک و فهم افراد، می تواند در اجتناب از رفتارهای پرخطر اهمیت داشته باشد.
این آموزشها به افراد کمک میکند تا در مورد روابط جنسی، آمیزش، بچه دار شدن، زمینه های مستعد کننده بیماریهای جنسی و مسائل زناشویی اطلاعات لازم را کسب کنند.
.
از آنجا که آموزشهای جنسی در مدارس و دانشگاهها اجرا نمیشود، بنابراین ضروری است که افراد در این زمینه ها آموزش ببینند، چون دانش صحیح و کافی منجر به ایجاد نگرش سالم نسبت به مسائل جنسی و رفتار مسولیت پذیر میشود. با برگزاری کارگاههای مشاوره قبل از ازدواج به ایجاد ارتباط جنسی سالم در تمامی جنبه ها برای بزرگسالان اقدام کرد
آموزش جنسی جوانان یک جنبه حساس و مهم از یادگیریشان است.
در گذشته برای هزاران سال مردان و زنان بدون هیچ گونه آموزش رسمی به فعالیت جنسی می پرداختند. شاید بتوان گفت در گذشته های دور و در جوامع غیر متمدن آموزش جنسی بعد از ازدواج و از طریق کوشش و خطا آغاز میشد. باید خاطر نشان کرد برای یک ازدواج موفق و درست آموزش جنسی سالم و مناسب یک عامل تعیین کننده و مهم تلقی میشود. امروزه با گسترش اختلالات و بیمارهای جنسی، آموزش جنسی و برنامه های پیشگیری یک ضروزت به حساب می آید.
آموزش جنسی فرصت یادگیری مسائل جنسی و جلوگیری از بروز برخی مشکلات را فراهم میکند.
افراد به دلایل متعدد از جمله شناخت ناکافی از یکدیگر، از مسائل جنسی و زندگی مشترک مشکلات متعددی را تجربه میکنند. آموزش جنسی در کسب اطلاعات و اندیشه ها و مهارتها به افراد کمک میکند و به آنان اطلاعات و آگاهیهای جنسی لازم برای یک هدف مشترک و ارضای نیازها و تعامل در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی را میدهد. برنامه های آموزش جنسی جامع در پیشگیری از اختلالات جنسی، رفتار جنسی سالم، رعایت بهداشت، ایجاد بهداشت روانی، برقراری سلامت خانواده و کسب هویت جنسی مناسب موثر است.
آموزش مهارتهای جنسی، میتواند باعث احساسات مثبت، نزدیکی و صمیمیت به همسر، افزایش ارتباط زناشویی و در نتیجه تداوم آن، و افزایش توان حل تعارض زوجین، افزایش رضایت جنسی و رضایت زناشویی بشود.
این امر نشانگر ان است که آموزش یکی از زوجین بر روی دیگری هم تاثیر گذاشته است.
وجود مشکلات در رابطه جنسی بر تمامی ابعاد زندگی تاثیر عمیقی برجای میگذارد.
محتواي برنامه هاي آموزش جنسي
در آموزش جنسي ، بايد به موضوعات پايه اي توجه شود . آموزش جنسي مي تواند اطلاعاتي را دربار ه ي رشد بدن ، رفتارهاي جنسي و برقراري ارتباط سالم دربرگيرد . محتواي برنامه هاي آموزش مسائل جنسي بايد به گونه اي باشد كه براي تمامي شركت كنندگان مناسب باشد .
همان طور كه افراد دربار ه ي فيزيولوژي جنسي آموز ش مي بينند ، بايد با مسائل روان شناختي مرتبط با آن آشنا شوند . آموزش مسائل جنسي بايد دربردارنده ي مواردي از نظام و فرايند توليد مثل ، آثار توارث ، عملكرد بيوشيميايي مربوط به سکس ، تفاوت هاي آناتومي جنسیت ها، تغييرات روان شناختي ، از كودكي تا بزرگ سالي و آثار اين تغييرات بر رفتار باشد ؛ بنا بر اين ، بايد الگويي چندبعدي شامل ابعاد زيست شناختي ، روان شناختي ، اخلاقي و فرهنگي براي آموزش مسائل جنسي در نظر گرفته شود تا رويكردي منسجم و همراه اطلاعات مناسب و كافي درباره ي مسائل جنسي فراهم آيد.
برنامه های آموزش مهارتهای زناشویی جامع در ایجاد بهداشت روانی، رفتار جنسی سالم، رعایت بهداشت، برقراری سلامت خانواده، کسب هویت مناسب و نیز پیشگیری از اختلالات جنسی، مؤثر است.
همچنین آموزش مهارتهای زناشویی در کسب اطلاعات و اندیشه ها و مهارتها به افراد کمک میکند و به آنان اطلاعات و آگاهیهای لازم را برای یک هدف مشترک و ارضای نیازها و تعامل در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی را میدهد. این آموزشها به افراد کمک میکند تا در مورد روابط زناشویی، آمیزش، بچه دار شدن، زمینه های مستعد کنندۀ بیماریهای جنسی و مسائل زناشویی اطلاعات لازم کسب کنند.
امروزه با گسترش اختلالات و بیماریهای جنسی، آموزش مهارتهای زناشویی و برنامه های پیشگیری یک ضرورت به حساب می آید. از آنجا که آموزشهای مهارتهای زناشویی در مدارس و دانشگاهها اجرا نمیشود، بنابراین ضروری است که افراد در این زمینه آموزش ببینند، چون دانش صحیح کافی منجر به ایجاد نگرش سالم نسبت به مسائل جنسی و رفتار مسؤلیت پذیر میشود.
آموزش مهارتهای زناشویی بایستی مبتنی بر موارد زیر باشد:
بیان اهمیت رابطه جنسی: بدون برقراری رابطه جنسی، ارتباط زناشویی سرد خواهد شد و یکی یا هر دو زوج ممکن است احساس کنند که مورد بی مهری قرار گرفته اند. رابطه جنسی، چیزی بیش از یک نیاز ساده است و کیفیت ازدواج را تحت تاثیر قرار میدهد. در مجموع به نظر میرسد که در بسیاری از ازدواج ها، رضایت در رابطه جنسی موجب رضایتمندی و دوام ازدواج خواهد شد، زیرا پیوند بین زوجین را قوی میکند.
بیان چرخه مسائل جنسی: میل جنسی، انگیزش، ارگاسم، خاموشی
عوامل بازدارنده رابطه صحیح جنسی: اختلال عملکرد جنسی وضعیتی است که در آن رفتار جنسی و یا نبود رفتار جنسی، منجر به اضطراب، عصبانیت و ناکامی می شود که میتواند در نهایت نارضایتی و فشار در روابط زوجین ایجاد کند.
عواملی که میتواند منجر به اختلال در عملکرد جنسی زوجین شوند عبارتند از :
عوامل جسمانی مانند دیابت، بیماری لگنی و...
عوامل روانشناختی مانند خیانت، بدبینی نسبت به همسر، نگرش های منفی خانواده پیرامون روابط جنسی، تجربیات آسیب رسان دوران کودکی یا نوجوانی و تعارضی که فرد در مورد هویت جنسی خود دارد، میتواند منجر به ایجاد اختلال عملکرد جنسی شوند.
عوامل اجتماعی-فرهنگی که شامل عقاید غیر منطقی مثل "هدف از ارتباط جنسی فقط تولید مثل است" که توسط آموزش نامناسب ایجاد میشود.
تشخیص اسطوره های(باور) جنسی غلط: مردان و زنان در این زمینه اسطوره های مختلفی دارند مثلا در مورد زنان این اسطوره دیده میشود "که یک زن خوب نباید در فعالیت جنسی پیشقدم باشد" و یا در مورد مردان این اسطوره غلط دیده میشود که "فعالیت جنسی همیشه باید به آمیزش منتهی شود".
برای بهبود ارتباط جنسی آموزشهای زیر باید به زوجین داده شود:
1-آگاهی جنسی: هر کدام از زوجین باید نقاط حساس بدن خود را بشناسند. آگاهی صحیح نه تنها احتمال بهبود مهارت های عملی را افزایش میدهد بلکه پایبندی جدی به بسیاری از باورهای غلط در خصوص رابطه جنسی را کاهش میدهد. حیطه های مهمی که در آگاهی جنسی باید مورد توجه قرار گیرند شامل آناتومی جنسی، چگونگی پاسخ جنسی در انسان و روش های مربوط به تحریک خود و همسر است.
2- ارتباط کلامی و بیان هیجانات: بهتر است که زن و شوهر به جای استفاده از ضمیرهای منفعل یا سوم شخص از جملات دارای ضمیر "من" استفاده کنند که در آن اظهارات در برگیرنده "من" در رابطه با احساسات باشد. همچنین هنگام بحث درباره مسائل هیجانی به اینجا و اکنون توجه کنند و گذشته را وارد بحث نکنند.
3- گذران اوقات فراغت: از زوجین خواسته میشود که یک روز در ماه یا هفته را اختصاص دهند به همدیگر و بدون حضور بچه ها به پارک، سینما، یا هر جای دیگری بروند یا برای همدیگر هدیه یا یک شاخه گلی بخرند و از زحمات همدیگر تشکر کنند.
4- رعایت نظافت و بهداشت شخصی بخصوص هنگام برقراری رابطه جنسی
5- مرتب کردن اتاق خواب
6- دور کردن افکار غیر منطقی
7-صحبت های جنسی: بعضی محققین دریافته اند که کلام جنسی، هنگامی که عمل جنسی امکان پذیر نیست، منجر به بهبود روابط جنسی در آینده میشود.
8- تمرکز بر روی ارتباط و افزایش مهارتهای توجه و تمرکز: به منظور بهبود توانایی همسران در زمینه تمایز و دقت به نشانه های برانگیختگی جنسی فیزیولوژیک، یادگیری تمرکز بر نشانه های همسر و کسب آگاهی درباره انواع تماس بدنی که لذت بخشی بیشتری برای همسر دارد. یادگیری کسب آرامش در موقعیتهای بدنی نزدیک، یادگیری تمرکز و توجه بر احساسات بدنی.
9-افزایش تعاملات مثبت: استفاده بیشتر از تشویق و کاهش انتقاد در روابط، گفتن اینکه چقدر او را دوست دارید و مراقب او هستید. روشهای متعدد و متنوعی برای ابراز عشق و علاقه و جذاب بودن زمزمه و نجوا کردن در هنگام جمع کردن ظرف های میز غذا، نامه نوشتن، خواندن نامه برای او، گل خریدن و غیره.
فیروزه سخندانی
روانشناس شخصیت و مشاور ازدواج
پژوهشگر و درمانگر مسائل جنسی