اضطراب و واژینیسموس

رفتار جنسي پاسخي است به يك انگيزه زيستي، كه براي بقاي نسل ضروري است . از سوي ديگر، تعاملي متقابل بين مسايل جنسي و رضايت از زندگي زناشوئي وجود دارد . در گذشته به دلیل تابو بودن مسائل جنسی بسیاری از افراد مبتلا به این مشکلات هرکز برای درمان مراجعه نمیکردند. در چند سال اخیر، تغییرات چشمگیری در زمینه نگرش اجتماعی و حرفه ای در درمان این مشکلات پیش آمده است. امروزه سلامت جنسی را جزئی از سلامت عمومی میدانند.

اختلالات جنسی به دو دسته تقسیم میشوند:
1-اختلالاتی که در چرخه پاسخ جنسی مشکلاتی ایجاد کرده اند.

2-اختلال درد

چرخه پاسخ جنسی شامل مراحل زیر می باشد:

مرحله اول - ميل جنسي : شامل خيالپردازي هاي جنسي و تمايل به داشتن فعاليت جنسي است . حدود 20 % افراد جامعه از كمبود ميل جنسي رنج مي برند.

مرحله دوم - برانگيختگي جنسي : شامل احساس ذهني لذت جنسي و تغييرات فيزيولوژيك همراه آن است . از بيماري هاي شايع اين مرحله در مردان، اختلال نعوظي  مرد  و خشکی واژن زن  است .

مرحله سوم- اوج لذت جنسی: شامل اوج لذت جنسی، همراه با فرونشانی تنش جنسی و انقباض موزون عضلات میان دوراهی و اندامهای تناسلی است.

مرحله چهارم- فرونشینی: شامل حس آرامش عضلانی و آسایش کامل است.

دو بیماری مرتبط با درد و مقاربت جنسی نیز وجود دارد که شامل مقاربت دردناک و واژینیسموس می باشند.

مقاربت دردناک به درد تکرار شونده و پایدار ضمن نزدیکی در مرد یا زن اطلاق می شود. این اختلال با واژینیسموس ارتباط داشته و غالبا همراه آن دیده میشود.

واژینیسموس بیماری دوم این دسته می باشد. واژینیسموس عبارت است از انقباض غیرارادی عضلات ثلث خارجی واژن که مانع دخول آلت تناسلی مرد و مانع از نزدیکی می شود.

این واکنش در معاینه مهبل نیز ظاهر شده و مانع ورود اسپکولوم به داخل مهبل میگردد. در این بیماری مقاربت غیرممکن است و بندرت قابل تحمل میشود.

شیوع واژینیسموس نامشخص است؛ ولی تخمین های بالینی که در این زمینه وجود دارد شیوع آن را کمتر از اختلال ارگاسمی زن بیان میکند. شاید علت آن ، وجود شرم، عوامل فرهنگی ، عدم توجه به مشکل و پنهان کردن آن پشت اختلال جسمی یا روانی ظاهرا اجتماع پسندانه باشد.

گاهی بهانه مراجعه به پزشک، بحث در مورد روش های پیشگیری از حاملگی یا طنزآمیزتر از آن، درخواست برای پیگیری مسئله ناباروری چند ساله است.

این بیماری اعلب در زنان با سطح تحصیلات و وضعیت اقتصادی-اجتماعی بالاتر دیده میشود. گاهی علت این بیماری یک ترومای جنسی مثل تجاوز به عنف می باشد. زنانی که تعارضات روانشناختی در مورد مسائل جنسی دارند، آلت تناسلی مرد را به مثابه اسلحه ای می انگارد. گاهی نیز درد یا انتظار بروز درد، در اولین تجربه جنسی منجر به واژینیسموس می شود. برخی سختگیری های مذهبی نیز منجر می شود که افراد مسائل جنسی را معادل با گناه بدانند.

در این اختلال بیمار در دوراهی درخواست کمک برای درمان از یک طرف و ترس از درمان نشدن از سوی دیگر قرار میگیرد و تلاشهای همسر برای نزدیکی با اجبار و فشار، درد را بیشتر و احساس ترس ، تحقیر شدن و ناکامی را شدت می بخشد و زنان جوان را دچار احساس بی کفایتی و ترس ترک همسر میسازد.

در مقابل مردان نیز با احساس ناکامی به علت عدم توانایی در مقاربت این اختلال را بعنوان طرد شدن تلقی می کنند و در بسیاری از موارد نیز دچار ناتوانی جنسی ثانویه به بیماری همسرشان میشوند.

برخی از این بیماران مصرانه معتقدند که مشکل فیزیکی دارند و مرتبا به پزشکان مختلف مراجعه میکنند تا سرانجام توسط پزشکی تحت عمل جراحی برداشتن پرده بکارت قرار میگیرند. عمل جراحی در درمان این بیمارن تاثیری نداشته و حتی مضراتی برای ایشان دارد؛ زیرا منجر به تقویت این اعتقاد میشود که اختلال آنها صرفا جسمی است یا پس از عدم موفقیت در درمان، دچار خشم و ناکامی گشته و تا مدت ها برای درمان مراجعه نمیکنند.

علاوه بر این، بیمارانی که درمانی ناموفق را پشت سر گذاشته اند، طول مدت درمانشان، طولانی تر از افرادی است که قبلا درمانی دریافت نکرده اند. در بسیاری از موارد زوجین در گیرودار حل مسایل جسمی و غوطه ور شدن در مشکلات روانی و زناشویی ناشی از اختلال در روابط جنسی، از هم جدا میشوند و یا اینکه به زندگی پر تعارض خود، بدون مراجعه به متخصصین درمان در این زمینه ادامه میدهند.

با توجه به تجربه بالینی محققین در مورد بیماران مبتلا به واژینیسموس، بیماریهای اضظرابی با شیوع بالایی در افراد مبتلا به اختلال جنسی دیده میشود.

فردی که پس از احساس ناکامی از عدم مقاربت، مستعد حمله پانیک میشود، یا زنی که پس از ترومای تجاوز به عنف دچار اجتناب از آمیزش جنسی گردیده یا فردی که از ترس آلودگي به ايدز، ترس از گناه به صورت شرطي دچار واژينيسموس مي گردد يا هنگاميكه پس از درمان علت عضوي واژينيسموس هنوز فرد از بيماري خود رنج مي برد، همه مي تواند نشانگر ارتباط اين بيماري با اضطراب باشد. بنابراين به نظر مي رسد شايد درمان اضطراب پس از دستيابي به اطلاعات اوليه و شيوع آن، به درمان بيماري نيز كمك كند.

اختلالات اضطرابي مرتبط با بيماري با روشهاي مختلف قابل درمان است.  اين در حاليست كه تداوم اختلال منجر به ازدواج هاي به وصال نرسيده ، عدم رضايت زوجين در طي زندگي مشترك و اختلال در روابط بين فردي يا حتي جدائي  آنان از يكديگر نیز موجب بروز اضطراب مي گردد.

منبع: مقاله "شیوع علائم اضطرابی در بیماران مبتلا به واژینیسموس ارجاع شده به یک کلنیک خصوصی در تهران سال 80-81

نویسنده : معصومه امین اسماعیلی
دستيار روانپزشكي، گروه روانپزشكي، بيمارستان امام حسين (ع)

 

فیروزه سخندانی 
روانشناس شخصیت و مشاور ازدواج

پژوهشگر و درمانگر مسائل جنسی

 

˄